No products in the cart.
Foto: archiwum Urban Magii
Pająki
Pająki są przykładem plastyki obrzędowej*. Sposób ich wykonania, użyte materiały oraz czas przeznaczony na ich tworzenie, miały znaczenie symboliczne.
Ich twórczynie nie zostawiły po sobie opisów, z których moglibyśmy się dowiedzieć więcej niż samo to, co zachowane w sposobie ich wykonywania: że przybierają przeróżne kształty, że wiesza się je w miejscach nieprzypadkowych, że tworząc je nadaje się im funkcję o wiele głębszą niż tylko ozdobną. Pewne jest, że były częścią tradycji przekazywanej bezpośrednio, więc najwięcej o nich możemy się dowiedzieć przez obcowanie z samymi pająkami – wykonywanie, wieszanie ich w swoich domach i podziwianie ich.
Pająki czyli…?
Pająk to lekka, misterna i bardzo delikatna konstrukcja wykonywana z łatwo dostępnych materiałów, takich jak: słoma, wiklina, trzcina, groch, płótno, pióra, czy włóczka. Z czasem pojawiły się kolorowe bibuły i papier. Materiały, z których tradycyjnie były wykonane, zależały od ich regionalnej dostępności. Same pająki raczej nie służyły podkreśleniu materialnego statusu gdyż każdy miał dostęp do potrzebnych materiałów. To co można było konkurować to o zachwyt innych – twórczynie prześcigały się w misterności i wielkości konstrukcji. To, co można uznać za uniwersalne we wszystkich pająkach to fakt, że podwieszone pod sufitem kręcą się delikatnie od ruchu powietrza. Drugą cechą jest to, że z każdej strony wyglądają tak samo czyli nie mają przedniej strony i tylnej. Trzecim wyróżnikiem jest to, że poszczególne elementy pająka powtarzają się, przypominając swoją strukturą fraktal. A czwartą, że powstają z ogólnie dostępnych materiałów. Reszta natomiast należy do wyobraźni twórczyń i twórców.
Czy pająk to ozdoba?
Obecnie przypisuje się pająkom głównie funkcję ozdobną, ale pierwotnie były czymś więcej, niż tylko dekoracją. Skąd o tym wiemy, skoro przez wieki nikt nic o nich nie napisał? Do tej pory tam, gdzie wykonuje się pająki w przekazie międzypokoleniowym, przypisuje się im funkcję ochronną – zarówno dla domowników, jak i samego domu. Żywe jest też przekonanie, że przynoszą one szczęście nowożeńcom, obdarzając ich płodnością i chroniąc nowo narodzone dzieci. Jako symbol obfitości i pełni, pająk powstaje w intencji dobrych plonów i ochrony ich przed nieszczęściami. Kręcąc się delikatnie pod sufitem, niezmiennie przypomina, że ruch to życie i ciągła zmiana. Do tej pory można usłyszeć powszechne przekonanie, że pod pająkiem nie można się kłócić, a on sam wprowadza ład i harmonię w życie domowników.
Bardzo ważną funkcją pająka jest również wyznaczanie domowej przestrzeni sacrum. Pająk tradycyjnie wisiał w świętym kącie, czyli domowym ołtarzyku, wskazując tym samym axis mundi, czyli oś duchowego świata domowników. Umieszczenie go w takim miejscu, jasno wskazuje, że był on czymś więcej, niż tylko ozdobą dowolnego miejsca w obejściu.
Czy pająki to tradycja słowiańska?
Biorąc po uwagę wiele elementów składających się na rytuał wykonywania pająków prawdopodobne jest, że zwyczaj ten jest bardzo stary i z pewnością przedchrześcijański.
Pająki nadal wykonywane są w Białorusi, Ukrainie, Rosji, niektórych krajach nadbałtyckich (na pewno w Litwie, Łotwie) i w krajach skandynawskich. Natomiast faktem jest, że na terenie Polski można odnaleźć najwięcej różnych form pająków, a same konstrukcje są o wiele barwniejsze niż ich zagraniczne odpowiedniki. Nie dotarłam do wiarygodnych informacji na temat pierwotnego praźródła pająków, wiec tajemnica cały czas jest do odkrycia.
Good timing pająków
O tym, że pająki nie są jedynie dekoracją, świadczy również określony czas ich wykonywania. Tradycyjnie w Polsce pająki wykonywano je przede wszystkim w okresie przesilenia zimowego / nowego roku / Bożego Narodzenia, a z czasem również w czasie równonocy wiosennej / Wielkanocy. Litewskie odpowiedniki pająków, sodai, powstają z okazji ślubów, czy narodzin dziecka. Można na tej podstawie powiedzieć, że pająki powstają wtedy, gdy potrzebne jest wsparcie i dobre życzenia na nowy czas, który czeka tuż za progiem.
Traktowane jako dekoracja czy jako przedmiot mocy, w pełnej palecie barw czy surowe i ascetyczne – wszystkie pająki są spektakularne i pięknie dopełniają przestrzeń mieszkań i domów. Są dobrą wróżbą na nową drogę życia dla nowożeńców i pięknym prezentem na wieczór panieński. Zgodnie z tradycją są też odpowiednim darem dla przyszłych rodziców.
Jeśli marzy Ci się pająk, możesz wybrać z gotowych do kupienia TUTAJ.
A jeśli chcesz poznać tajniki ich wykonywania, zajrzyj na listę najbliższych warsztatów stacjonarnych i online.
Foto: archiwum Urban Magii
Jeśli chcesz zamówić warsztaty stacjonarne czy online -> zobacz tutaj
Więcej o odkodowywaniu symboliki pająków przeczytasz na moim blogu.
Masz pytania o pająki?
*Plastyka Obrzędowa to wszelkie rekwityzy czy przedmioty, których znaczenie wykracza poza fukcję dekoracyjną. Wykonywane są w sposób ściśle określony tradycją lub zwyczajem. Zazwyczaj związane są z rytuałem lub obrzędem niezołącznie związane są z ludowymi świętami. Najwięcej dzieł plastyki obrzędowej jest związanych z cyklem agrarnym, zwaszcza z wiosną i zimą oraz cyklem życia człowieka – narodziny, ślub, pogrzeb.